Yüzde Hesaplama Nasıl Yapılır? Gücün, Dağılımın ve Toplumsal Eşitliğin Matematiği
Bir siyaset bilimci için en basit matematiksel işlem bile bir anlam taşır. Çünkü rakamlar, yalnızca nicelikleri değil, iktidarın görünmez yüzlerini de temsil eder. “Yüzde hesaplama nasıl yapılır?” sorusu, sadece bir aritmetik meselesi değildir; toplumsal düzenin, adaletin ve eşitliğin nasıl ölçüldüğüne dair derin bir politik göndermedir. Toplumda her “yüzde”, bir grubun görünürlüğünü, bir diğerinin ise sessizliğini temsil eder. Bu yüzden oranlar, aynı zamanda birer iktidar dilidir.
Matematikten Siyasete: Yüzdeler Gücü Nasıl Dağıtır?
Matematik bize basit bir formül öğretir: (Kısım / Bütün) x 100 = Yüzde. Fakat siyaset bilimi bu formülü farklı okur: “Kimin payı ne kadar?” sorusu, aslında “kimin gücü ne kadar?” sorusudur. Gelir dağılımından seçim sonuçlarına, toplumsal cinsiyet temsiliyetinden medya sahipliğine kadar her alanda yüzdeler bir tür politik göstergeye dönüşür. Yüzde 1 ile yüzde 99’un çatışması, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda ideolojik bir ayrım çizgisidir.
Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: Bir toplumun adaleti, yüzde kaçlık bir kesimin mutluluğuyla ölçülür? Eğer adalet yalnızca çoğunluğun payına düşüyorsa, azınlıkların yüzdesi görünmez bir marj haline gelir. İşte burada yüzdelerin politik anlamı belirir: Her yüzde, bir sesi ya temsil eder ya da susturur.
Kurumlar ve Yüzdeler: Sayılarla Meşrulaşan Güç
Kurumlar, yüzdeleri sevmez; onlara ihtiyaç duyar. Çünkü yüzdeler, meşruiyet üretme araçlarıdır. Bir hükümetin onay oranı, bir partinin oy oranı, bir üniversitenin kabul oranı — hepsi gücü rasyonelleştiren istatistiksel maskelerdir. Yüzde 51, bir toplumun yarısından fazlasının desteği anlamına gelir ama aynı zamanda yarısının reddini de içinde taşır.
İktidar sahipleri, oranları kendi lehlerine kullanarak ideolojik üstünlük kurarlar. Yüzdelerin dili, objektif görünür ama derininde ideolojik bir çerçeve yatar. Bir toplumda “%10 barajı” sadece bir seçim kuralı değil, aynı zamanda kimlerin temsil edileceğini belirleyen bir iktidar filtresidir.
Toplumsal Cinsiyet Perspektifi: Kadınların Yüzdesi Nerede?
“Yüzde hesaplama nasıl yapılır?” sorusunu toplumsal cinsiyet açısından düşündüğümüzde tablo daha da anlam kazanır. Erkeklerin stratejik, güç odaklı politik aklı; kadınların katılımcı, etkileşim merkezli yaklaşımıyla kesiştiğinde, yüzdelerin toplumsal adalet boyutu açığa çıkar.
Parlamentolarda kadın temsil oranı hâlâ birçok ülkede %20’nin altındadır. Bu, sadece sayısal bir eksiklik değil, demokratik kültürün derin bir yarasıdır. Kadınların yüzdesi düşükse, o toplumun demokrasi oranı da düşer. Kadınların oranı yükseldiğinde ise temsilin niteliği, karar alma biçimleri ve kamusal dil dönüşür. Yüzde, burada bir semboldür: Eşitliğin ne kadar hayata geçtiğini gösteren bir ayna.
Vatandaşlık, Katılım ve Hesaplama: Bireyin Payı Kaç?
Bir vatandaş olarak hepimiz toplumsal bütçede bir pay sahibiyiz. Fakat bu payın yüzde kaç olduğu, bizim demokratik katılım düzeyimize bağlı. Eğer bir toplumda vatandaşın sesi yalnızca seçim günleri duyuluyorsa, o zaman halkın politik etkisi %100 değil, belki de %5’tir. Demokrasi, oy oranından çok, karar süreçlerine katılım oranıyla ölçülmelidir.
Şu soruyu sormak gerekmez mi? Bir vatandaşın görüşü, toplumsal kararların yüzde kaçında etkili? Eğer cevap düşükse, demokrasi yalnızca biçimsel bir hesaplamadan ibarettir. Gerçek demokrasi, yüzdeleri eşitlemekle değil, anlamlarını dönüştürmekle mümkündür.
İdeolojinin Yüzdesi: Görünmeyen Oranlar
Her ideoloji, kendi yüzdesini yaratır. Liberaller özgürlük oranını, muhafazakârlar gelenek oranını, sosyalistler eşitlik oranını artırmak ister. Ancak her artış bir başka yüzdelik alanı daraltır. Toplumun toplamı her zaman 100’dür; ama hangi kesimin o 100’de ne kadar yer kaplayacağı, siyasal mücadelelerin özünü oluşturur.
Bu nedenle “yüzde hesaplama” sadece matematiksel bir denklem değil, aynı zamanda ideolojik bir denklemdir. Bireylerin, sınıfların ve kimliklerin kamusal alandaki oranları, güç dengesinin somut göstergesidir.
Sonuç: Adaletin Formülü ve Gücün Hesabı
Yüzde hesaplamak kolaydır: bir sayıyı başka bir sayıya böl, 100’le çarp. Ama siyaset bilimi bize şunu öğretir: Asıl mesele, hangi sayının “bütün” kabul edildiğidir. Eğer “bütün” kavramı, yalnızca güçlülerin alanını kapsıyorsa, hesaplamalar her zaman eksik kalacaktır.
Bir siyaset bilimci olarak bu formülü biraz değiştirmek gerekir: (Temsil / Toplum) x 100 = Gerçek Demokrasi Oranı. Belki de en kritik soru şudur: Biz, kendi yüzdemizi kimlerin hesabına dahil ediyoruz? Çünkü güç, çoğu zaman sayılarda değil, o sayıların kimin tarafından yazıldığı yerde gizlidir.
Ve belki de artık şu gerçeği hatırlamanın zamanı geldi: Yüzdeyi hesaplamak, iktidarı anlamanın en sade ama en derin yoludur.